Zeven bibliotheekclichés ontleed

In zijn programma Bruno.fm op FM Brussel 98.8 belt radiomaker Bruno Op De Beek mensen op een doorgeef-gsm. Die gsm wordt telkens aan iemand anders doorgegeven. Bruno weet dus nooit precies waar hij terecht zal komen. Op maandag 20 april 2009 was de gsm in het bezit van Joris. En Joris werkt… in een bibliotheek.

Bij het beluisteren van het korte interview viel ik bijna van mijn stoel. Bruno Op De Beek snijdt zowat alle bibliotheekclichés aan die je maar kunt bedenken. En wat nog veel erger is: Joris slaagt er maar tenauwernood in om die clichés te ontkrachten. Integendeel, soms bevestigt hij ze zelfs gewoon.

Wij haalden met ons ontleedmes uit zeven minuten interview evenzoveel clichés voor u te voorschijn en voorzagen ze kort van commentaar.

1. Bibliothecaris? Dat meen je niet!

   [audio:090420brunosgsm_01_bibliothecaris-dat-meen-je-niet.mp3]

   Wie zegt dat hij in een bibliotheek werkt krijgt vaak de reactie “Dat meen je niet! Niet alleen uit ongeloof over zo’n ogenschijnlijk dwaze keuze, maar ook omdat men zich totaal niet kan voorstellen wat werken in een bibliotheek inhoudt. “Is dat eigenlijk wel een echte job?” zul je menigeen in zichzelf lacherig horen vragen.

2. Bibliothecarissen zijn stoffige, ouwe mannetjes.

   [audio:090420brunosgsm_02_bibliothecarissen-zijn-stoffige-ouwe-mannetjes.mp3]

   Het beeld van de stoffige, ouwe bibliothecaris leeft blijkbaar nog steeds in de hoofden van velen. Alsof je in een willekeurige mensenmassa de bibliothecarissen er zo uit zou kunnen pikken. En alsof het ondenkbaar is dat iemand uit vrije wil in een bibliotheek gaat werken. Dat is vreemd, want wie regelmatig een bibliotheek bezoekt, moet toch doorhebben dat het beeld van de oude bibliothecaris absoluut niet klopt.

3. Maar ik ben geen bibliothecaris!

   [audio:090420brunosgsm_03_maar-ik-ben-geen-bibliothecaris.mp3]

   Wie geconfronteerd wordt met het cliché van de ouderwetse bibliothecaris zou voor minder gaan ontkennen dat hij het is. Nee, meneer, ik ben… bibliotheekassistent, assistent-dienstleider enz. En dat terwijl de Vlaamse beroepsorganisatie van bibliothecarissen toch al vijftien jaar geleden – geheel in de beste Angelsaksische traditie – in de Beroepscode openbare bibliothecarissen stelde dat met ‘bibliothecaris’ wordt bedoeld “iedereen die in een openbare bibliotheek werkt en bibliotheekactiviteiten verricht zoals collectievorming, dienstverlening aan het publiek en informatiebemiddeling”. Dus wees verdomme trots op je beroep en noem jezelf bibliothecaris!

4. Het stereotiepe beeld van de bibliothecaresse.

   [audio:090420brunosgsm_04_het-stereotiepe-beeld-van-de-bibliothecaresse.mp3]

   Als bibliothecarissen al geen stoffige, ouwe mannetjes zijn, dan zijn het zeker ietwat truttige vrouwen met een totaal gebrek aan goede smaak. Zo wil althans een ander hardnekkig cliché. Ook hier kun je alleen maar vaststellen dat bibliotheekklanten blijkbaar met hun ogen in hun zakken lopen als ze de bibliotheek bezoeken. Of alleen maar oog hebben voor hun lectuur, natuurlijk.

5. Om in een bibliotheek te werken hoef je niet te hebben gestudeerd.

   [audio:090420brunosgsm_05_om-in-een-bibliotheek-te-werken-hoef-je-niet-te-hebben-gestudeerd.mp3]

   Een cliché dat jammer genoeg soms nog waar is ook, zeker wat de openbare bibliotheken betreft. Sinds het Decreet lokaal cultuurbeleid van 2001 (gewijzigd in 2007) is een bibliotheekopleiding niet meer verplicht om in een openbare bibliotheek te werken. Zelfs niet voor het hoofd van de bibliotheek, een academische titel volstaat. Veel gemeenten eisen een dergelijke opleiding dan ook niet meer in hun vacatures. Dat valt te betreuren, alhoewel ik meteen wil nuanceren dat een bibliotheekdiploma op zich geen garantie vormt voor een succesvolle uitoefening van het beroep. Maar dat geldt ook voor het bezit van louter een academisch diploma. In ieder geval heeft iemand met een beroepsopleiding een voorsprong. Dat is in elk beroep zo. Niemand twijfelt eraan dat een bakker, een bouwvakker, een loodgieter, een slager of een timmerman een specifieke opleiding hebben gevolgd. Het is mij een raadsel waarom dat bij een vak als bibliothecaris veel minder vanzelfsprekend is.

6. Bibliothecarissen zijn luie ambtenaren.

   [audio:090420brunosgsm_06_bibliothecarissen-zijn-luie-ambtenaren.mp3]

   Ik overdrijf het wat, maar eigenlijk komt dit gemeesmuil er wel op neer. In een bibliotheek werk je als ambtenaar van negen tot vijf en je hebt veel vakantie. Je zult niet doodgaan van het werk. Dat is zo’n beetje de teneur. Terwijl iedereen die in een bibliotheek werkt, weet dat er ook avond- en weekenddiensten worden geklopt en dat die vaak niet extra worden verloond, maar gewoon op andere momenten worden gecompenseerd. En wie in de bibliotheek een min of meer verantwoordelijke functie uitoefent, krijgt onvermijdelijk al eens te maken met overuren. Om nog maar te zwijgen van het bijhouden van vakliteratuur in je eigen privé-tijd. Want als bibliothecaris word je wellicht meer dan wie ook geconfronteerd met het begrip “levenslang leren”. Ik durf van mezelf gerust te zeggen dat ik hard werk en dat ik er in verhouding weinig voor word betaald. Daar ga ik niet over zeuren, want die keuze heb ik nu eenmaal zelf gemaakt en ik doe mijn job met hart en ziel. Maar daarom moet ik me nog niet voor luie ambtenaar laten uitschelden.

7. Bibliothecarissen houden van boeken en lezen veel.

   [audio:090420brunosgsm_07_bibliothecarissen-houden-van-boeken-en-lezen-veel.mp3]

   Het zo mogelijk meest hardnekkige cliché is wellicht dat van de bibliothecaris die van boeken houdt en veel leest. Je hoeft echter geen uitgesproken liefde voor literatuur te hebben om een goede bibliothecaris te zijn. Een brede algemene kennis volstaat. Je moet een beetje weten van alles, niet alles van een enkel ding (om de Franse filosoof Pascal te parafraseren). Trouwens, bibliothecarissen heb je in soorten. Naast openbare bibliotheken bestaan er immers ook wetenschappelijke bibliotheken. Dus heb je bibliothecarissen die gespecialiseerd zijn in geneeskunde, wetgeving enz. Ikzelf kom vanuit mijn functie nog maar nauwelijks met bibliotheekmaterialen in aanraking. Zeker inhoudelijk niet. Mijn job is nu eenmaal vrij technisch van aard. Of ik dat erg vind? Nee, hoor. Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Lezen, muziek beluisteren en films bekijken doe ik – zoals elke andere bibliothecaris – gewoon in mijn vrije tijd.

Zeven clichés in evenzoveel minuten interview. Ik weet niet of iemand het Bruno Op De Beek nadoet. Hij heeft duidelijk geen idee van wat er werkelijk omgaat achter de schermen van een bibliotheek. Dat neem ik hem niet kwalijk. Ik weet ook amper iets van het reilen en zeilen in een radiostudio. Maar daarom ga ik nog niet kwistig vooroordelen rondstrooien.

Weet je wat? Nu donderdag 23 april is het Wereldboekendag. En Bruno heeft zijn naam mee. Op Wereldboekendag – en echt alleen op die dag – nodig ik Bruno Op De Beek uit om de werkzaamheden van het BruNO-team gedurende een halve of een hele dag te volgen. Bruno, als je dit leest… geef me even een seintje. Je weet me wel te vinden.

Wie het volledige gesprek tussen Bruno en Joris wil beluisteren kan terecht op de website van Bruno.fm.