Aan de vooravond van de begrafenis van Karol Wojtyla luister ik naar de Engelstalige uitzending van Radio Vaticana die in het teken staat van het spirituele testament van Johannes Paulus II dat vandaag openbaar werd gemaakt.
Het testament beslaat in zijn oorspronkelijke vorm vijftien pagina’s en is geschreven in het Pools. Om Poolse journalisten niet te bevoordelen werd het vertaald in het Italiaans, zo deelt het Vaticaan mee. Volgens de pauselijke woordvoerder Joaquin Navarro-Valls bevat het testament niet de naam van de kardinaal die de paus twee jaar geleden in het geheim (“in pectore” of “in het hart”) heeft benoemd.
In zijn testament laat de paus weten dat hij geen persoonlijke bezittingen nalaat en dat zijn persoonlijke nota’s moeten worden verbrand. Opmerkelijk is ook dat de paus er in 2000 (toen hij tachtig werd) aan dacht om te abdiceren. Of de tijd niet gekomen was om het “nunc dimittis” (“laat ons nu gaan”) te herhalen, zo schreef hij. De paus verwees daarmee naar Lucas 2:29 waar Simeon zegt: “Nunc dimittis servum tuum, Domine” (“Laat nu Uw dienstknecht gaan in vrede, Heer”).
Daarnaast in de uitzending ook aandacht voor de encyclieken en enkele opmerkelijke toespraken van de overleden pontifex.
Bijvoorbeeld als hij het in 1984 heeft over mensenrechten en vrede:
Peace is threatened whenever the human spirit is oppressed by poverty, or constrained by social, political or ideological dictates. In our world, peace is seriously threatened by the tensions arising out of ideological differences between East and West, and by the growing contrast between the developed countries of the North and the developing countries of the South.
Peace is threatened wherever the fundamental rights of man are ignored or trampled upon, especially the right of religious liberty.
Peace is threatened where the integral well being of the human person is not recognized, promoted and safeguarded; where human beings are not respected in their unique dignity and worth; where they are subordinated to preconceived interests and the ambition of power in any of its forms; where the poor are exploited by the rich, the weak by the strong, the uneducated by the clever and unscrupulous.
Peace is threatened where the human person is made the victim of scientific and technological processes, rather then the beneficiary of the marvellous capabilities for genuine progress and development, which man rests from the universe.
Peace is threatened by events, but these events themselves mirror deeper causes connected with the attitude of the human hearth.
Eén ding moet men Johannes Paulus II nageven: met de bovenstaande uitspraken durft hij in eigen hart te kijken en de vinger op de wonden te leggen die zijn zevenentwintig jaar durend pontificaat ongetwijfeld bij velen heeft veroorzaakt.
Legt de Kerk immers niet haar eigen ideologische dictaten aan de gelovigen op? Negeert zij niet de fundamentele vrijheid en eigenheid van de mens en het recht om zijn religie op een zelfgekozen manier te belijden? Als man, vrouw, homo- of heteroseksueel, gehuwde of celibatair?
Bracht de Kerk niet vele mensenlevens in gevaar door het gebruik van condooms als voorbehoedsmiddel tegen seksueel overdraagbare ziekten te verbieden? Buitte zij op dit vlak – bijvoorbeeld in Afrika – de onwetenden niet uit door hen onwetend te houden en ze zo hun eigen graf te laten graven?
’t Is goed in ’t eigen hart te kijken nog even voor het slapengaan, of ik van dageraad tot avond geen enkel hart heb zeer gedaan. Of ik geen ogen heb doen schreien geen weemoed op een wezen lei.
Het komt ons niet toe een mens te oordelen. “Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt” zegt de evangelist Mattheus. De Geschiedenis zal het doen in onze plaats en zij zal alles tot zijn recht laten komen.
Johannes Paulus II is overleden. Vandaag wordt hij begraven en op 18 april gaan de kardinalen in conclaaf om een nieuwe paus te kiezen. Toch moeten wij ook stilstaan bij de woorden van Godfried kardinaal Danneels: “Enkel naar de toekomst kijken, is gevaarlijk. Laten we ook het verleden niet uit het oog verliezen, en dankbaar zijn om wat Johannes Paulus II ons heeft nagelaten.”
Wat zijn voorganger heeft nagelaten, bene facta et male facta, zal het aanknopingspunt zijn voor het beleid van de nieuwe paus. Laten wij bidden met de woorden die ons gegeven zijn: “Mögen andere kommen und es besser machen.” Zo helpe ons God.